Trẻ nhỏ bị dị vật đường thở không phải là trường hợp ít hay hiếm gặp trong đời thường. Khi gặp những tình huống như vậy, bạn sẽ cảm nhận rõ nhất việc nắm được một số kĩ thuật sơ cứu nhanh cần thiết đến mức nào. Những thông tin dưới đây sẽ giúp bạn bớt lúng túng hơn khi gặp những tình huống này.

Đánh giá tình huống
 Khuyến khích trẻ ho.

Nếu trẻ nhỏ đang ho hoặc nôn khan, điều này có nghĩa rằng đường thở của trẻ chỉ bị tắc nghẽn một phần, vì vậy trẻ không bị thiếu oxy hoàn toàn. Nếu đây là trường hợp tắc nghẽn đường thở do dị vật thì khuyến khích trẻ tiếp tục ho vì ho là cách hiệu quả nhất để giải phóng bất cứ tắc nghẽn nào.
- Nếu trẻ nhỏ vẫn có thể kêu khóc được khi bị nghẽn đường thở và trẻ đủ lớn để hiểu được những gì bạn nói, cố gắng hướng dẫn trẻ ho hoặc thể hiện bằng động tác cách ho như thế nào cho trẻ trước khi tiến hành sơ cứu.

                                  
 Tìm các triệu chứng nghẹt thở.

Nếu trẻ nhỏ không thể khóc hoặc kêu la thì chứng tỏ đường thở đã bị tắc nghẽn hoàn toàn và trẻ sẽ không thể tự loại bỏ tắc nghẽn khi ho. Các triệu chứng khác chứng tỏ đường thở bị tắc nghẽn bao gồm:
- Trẻ phát ra âm thanh kỳ cục, the thé hoặc không thể phát ra âm thanh nào được
- Nắm chặt cổ họng
- Da chuyển mầu đỏ ửng hoặc xanh
- Môi và móng tay chuyển mầu xanh
- Bất tỉnh

Lưu ý ?
Đừng cố gắng loại bỏ tắc nghẽn bằng tay.

Dù bạn có làm gì thì cũng không được cố gắng loại bỏ tắc nghẽn bằng cách chọc tay của bạn vào họng của trẻ khi chưa xác định dị vật có thể nhìn thấy hay không. Điều này có thể làm cho dị vật chui vào họng sâu hơn, hoặc gây tổn thương họng của trẻ, hoặc kích thích gây co thắt thanh quản.
Hãy gọi ngay dịch vụ cấp cứu y tế địa phương nếu có thể.

Ngay khi bạn xác định chắc chắn trẻ nhỏ bị nghẹt thở, bước tiếp theo bạn cần làm ngay là tiến hành sơ cứu khẩn cấp và gọi điện thoại cấp cứu nhanh nhất. (ĐT : 115)

Xử trí nhanh?

Với những trẻ bị sặc đường thở do dị vật có kích thước lớn và nhiều góc cạnh, thường dễ gây suy hô hấp, ngừng thở và có nguy cơ tử vong cao. Trong trường hợp này cha mẹ cần khẩn trương gọi ngay người hỗ trợ đồng thời tiến hành ngay các thao tác sau: đặt trẻ nằm ngửa trên nền cứng, mở miệng trẻ và thử móc họng trẻ lấy những dị vật nhìn thấy được ra, nâng cằm và/hoặc đẩy hàm để làm thông thoáng đường thở.

Cách thức thực hiện nâng cằm là dùng các ngón của một bàn tay được đặt dưới hàm dưới và nhẹ nhàng nâng lên để di chuyển cằm ra phía trước, ngón tay cái của bàn tay đó nhẹ nhàng ấn môi dưới để mở miệng, ngón tay cái cũng có thể được đặt phía sau răng cửa hàm dưới để nâng nhẹ cằm lên sao cho các răng cửa trung tâm hàm dưới ra trước hơn các răng cửa trung tâm hàm trên, tay còn lại có thể đặt lên trán của trẻ và nhẹ nhàng đẩy đầu ngửa ra sau nếu không có nghi ngờ chấn thương cột sống cổ. Đối với trẻ nhũ nhi hoặc trẻ nhỏ, có thể chỉ cần dùng một ngón trỏ để nâng cằm.

Với kỹ thuật đẩy hàm, ôm chặt các góc của hàm dưới bằng bàn tay ở cả hai bên và di chuyển hàm dưới ra trước (lên trên) sao cho các răng cửa trung tâm hàm dưới lên trước (cao hơn) các răng cửa trung tâm hàm trên, nếu không nghi ngờ tổn thương cột sống cổ thì nhẹ nhàng đẩy ngửa đầu khi thao tác đẩy hàm đơn thuần không làm đường thở thông thoáng được. Nếu các thao tác trên không có hiệu quả thì hãy cố gắng sử dụng ngay các biện pháp tống dị vật ra ngoài như: nghiệm pháp vỗ lưng và ấn ngực.

Vỗ lưng và ấn ngực là những phương pháp nhiều bậc cha mẹ sử dụng khi con trẻ bị hóc, sặc di vật nhằm tống bỏ dị vật ra ngoài và làm thông thoáng đường thở. Tuy nhiên thao tác này nên thực hiện sau khi không thể dùng tay móc họng lấy dị vật ra ngoài và khi thao tác nâng cằm và/hoặc ấn hàm không có hiệu quả. Ngược lại, không nên áp dụng các nghiệm pháp này cho trẻ bị sặc nếu có biểu hiện tắc nghẽn đường thở không hoàn toàn, tức là trẻ vẫn có thể nói hoặc ho được, nhằm tránh dị vật di chuyển ngược lên làm tắc nghẽn hoàn toàn đường thở.

Với nghiệm pháp vỗ lưng, đặt trẻ dọc theo cánh tay người cấp cứu, đầu trẻ thấp. Người cấp cứu đặt tay dọc lên đùi mình, bàn tay giữ vào cằm trẻ giúp cho đường thở của trẻ luôn được mở thông thoáng và dùng gót bàn tay còn lại vỗ lên lưng trẻ 5 lần liên tiếp. Nếu là trẻ lớn, đặt trẻ nằm ngang qua 2 đùi người ngồi cấp cứu và làm cùng biện pháp trên.

Với nghiệm pháp ấn ngực, nếu dị vật không bật ra sau khi vỗ lưng, lật ngược trẻ lại, đặt nằm dọc trên đùi vẫn ở tư thế đầu thấp, ấn ngực ở 1/2 dưới xương ức 5 lần liên tiếp.

Trong trường hợp trẻ bị hóc sặc dị vật, sau khi xử lý ban đầu nên sớm đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, có thể phải mở khí quản cấp cứu để làm thông thoáng đường thở, nội soi phế quản để lấy dị vật, và điều trị các biến chứng khác do sặc như xẹp phổi, viêm phế quản, viêm phổi, áp xe phổi…

ThS. BS. Lương Quốc Chính
Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai