Bệnh do virus Ebola là bệnh nguy hiểm dễ gây tử vong. Virus Ebola gây bệnh có thể lây truyền từ người sang người và hiện chưa có vaccine phòng chống bệnh. Nắm rõ những triệu chứng khởi phát của bệnh để kịp thời tới các trung tâm y tế khi có nghi ngờ là biện pháp duy nhất giúp phòng bệnh.

1. Bệnh do vi rút Ebola là gì?

Bệnh do vi rút Ebola (Ebola virus disease), từng được biết đến là bệnh Sốt xuất huyết do vi rút Ebola (Ebola haemorrhagic fever), là bệnh nguy hiểm dễ gây tử vong ở người. Tỷ lệ tử vong do Ebola virus disease (EVD) lên đến 90%. Dịch bệnh EVD được phát hiện lần đầu tại những bản làng xa xôi hẻo lánh tại khu vực Trung và Tây Phi, gần rừng nhiệt đới. Vi rút Ebola xuất hiện lần đầu tại Sudan và Cộng hòa Công Gô vào năm 1976. Tại Công Gô, vi rút được phát hiện ở một ngôi làng ven sông Ebola, vì vậy người ta đặt tên là vi rút Ebola. Tại châu Phi, dơi ăn quả được xem là các vật chủ tự nhiên của vi rút này.

                               

2. Vi rút Ebola lây nhiễm sang người như thế nào?

Vi rút Ebola lây truyền từ động vật sang người khi tiếp xúc gần với máu, chất tiết của động vật bị nhiễm. Tại châu Phi, vi rút lây truyền khi người lành tiếp xúc với các động vật như tinh tinh, gôrila, dơi ăn quả, khỉ, linh dương và nhím ốm, chết hoặc các động vật trong rừng nhiệt đới.

Vi rút Ebola lây truyền từ người sang người do tiếp xúc trực tiếp với máu, các chất tiết của cơ thể (phân, nước tiểu, nước bọt, tinh dịch) của người mắc bệnh, hoặc các vết xước trên da hay niêm mạc của người lành tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm với các chất tiết của người nhiễm vi rút (quẩn áo, ga trải giường nhiễm bẩn hay kim tiêm đã qua sử dụng).

3. Đối tượng nào có nguy cơ cao nhiễm vi rút này?

Các đối tượng có nguy cơ cao nhiễm vi rút bao gồm:

-          Thành viên gia đình hay người tiếp xúc gần với người mắc bệnh;

-          Người đi dự tang lễ tiếp xúc trực tiếp với thi thể người chết do nhiễm vi rút Ebola;

-          Người đi săn tiếp xúc với động vật chết do nhiễm vi rút Ebola trong rừng;

-          Cán bộ y tế.

         

4. Các dấu hiệu nhận biết và triệu chứng của bệnh do vi rút Ebola là gì?

Người mắc bệnh do vi rút Ebola thường xuất hiện các triệu chứng sau: sốt đột ngột, mệt mỏi kéo dài, đau cơ, đau đầu, đau họng. Tiếp theo là các triệu chứng nôn, ỉa chảy, phát ban, suy thận, suy gan. Một số trường hợp bị chảy máu trong nội tạng và chảy máu ngoài. Thời gian ủ bệnh là từ 2 đến 21 ngày.

Bệnh do virus Ebola dễ dàng bị nhầm lẫn với nhiều bệnh khác phổ biến ở châu Phi, như các bệnh do virus sốt xuất huyết, sốt rét falciparum, sốt thương hàn, bệnh vi khuẩn Shigella, bệnh rickettsial, bệnh tả, nhiễm trùng huyết. Các nghiên cứu chi tiết nhất về tần suất, bắt đầu thời gian, và các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng

-          EVD bắt đầu với sự khởi phát đột ngột của các triệu chứng giống cúm, đặc trưng bởi sốt, khó chịu, với ớn lạnh, đau khớp, đau cơ và đau ngực. Bệnh nhân có buồn nôn kèm theo đau bụng, chán ăn, tiêu chảy và nôn mửa.

-          Trên hệ hô hấp : viêm họng với đau họng, ho, khó thở, và nấc cụt.

-          Hệ thống thần kinh trung ương bị ảnh hưởng với những cơn đau đầu nghiêm trọng, người bệnh kích động, lú lẫn, mệt mỏi, trầm cảm, co giật, và đôi khi hôn mê.

-          Trên hệ tuần hoàn : phù nề và viêm kết mạc. Các triệu chứng xuất huyết là không thường xuyên (ít hơn 10% ) và bao gồm nôn ra máu, ho ra máu, phân đen, và chảy máu từ màng nhầy  mũi, âm đạo và nướu.

-          Biểu hiện trên da có thể bao gồm: phát ban đốm diện rộng, đốm xuất huyết, xuất huyết ban, các vết bầm máu, và máu tụ. Các triệu chứng xuất huyết trên da xuất hiện là những dấu hiệu cho 1 tiên lượng xấu. Tuy nhiên, ở bệnh do virus Ebola,  xuất huyết không phải là nguyên nhân dẫn đến cái chết, mà bệnh nhân tử vong do hội chứng rối loạn chức năng đa cơ quan (MODS), do tái phân phối chất lỏng, gây hạ huyết áp, đông máu nội mạch, và hoại tử mô trung tâm. Hiện nay, bệnh Sốt xuất huyết do virus Ebola chưa có vaccine dự phòng

Bệnh nhân dễ lây truyền bệnh ngay khi bắt đầu xuất hiện triệu chứng.

                            

5. Phương pháp điều trị bệnh sốt xuất huyết do vi rút Ebola là gì?

Bệnh nhân mắc bệnh sốt xuất huyết do vi rút Ebola cần được điều trị tích cực, được bù nước với các dung dịch điện giải qua đường uống hay truyền tĩnh mạch. Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh này. Nhiều bệnh nhân đã khỏi bệnh sau khi được chăm sóc y tế thích hợp.

Để kiểm soát sự lây truyền của vi rút, người mắc bệnh hay nghi ngờ mắc bệnh cần được cách ly với các bệnh nhân khác trong cơ sở y tế và được nhân viên y tế điều trị với việc tuân thủ các biện pháp phòng chống nhiễm khuẩn đã khuyến cáo.

6. Có thể làm gì để phòng nhiễm vi rút Ebola?

Hiện chưa có vắc xin phòng bệnh do vi rút Ebola. Nâng cao nhận thức về các yếu tố nguy cơ của bệnh và các biện pháp phòng tránh cho người dân hiện đang là biện pháp duy nhất để giảm số ca mắc và tử vong do vi rút Ebola.

                       

7. Tổ chức Y tế thế giới đã làm gì để bảo vệ sức khỏe người dân trong thời gian xảy ra dịch bệnh?

Để chuẩn bị ứng phó và phòng chống dịch bệnh do vi rút Ebola. Tổ chức Y tế thế giới đã triển khai các hoạt động, gồm:

-          Giám sát dịch bệnh và chia sẻ thông tin giữa các khu vực để phòng tránh sự lây truyền của dịch bệnh;

-          Hỗ trợ kỹ thuật để điều tra và khống chế các mối đe dọa của dịch bệnh tới sức khỏe- như hỗ trợ thực địa để phát hiện người nhiễm và theo dõi các mô hình dịch bệnh;

-          Khuyến cáo các biện pháp phòng và điều trị bệnh;

-          Cung cấp chuyên gia và phân phối các trang thiêt bị y tế (như phương tiện phòng hộ cá nhân cho cán bộ y tế), khi được yêu cầu;

-          Truyền thông nâng cao nhận thức về đặc tính của bệnh, các biện pháp phòng chống lây nhiễm.

-          Khởi động mạng lưới các chuyên gia quốc tế và khu vực để cung cấp các hỗ trợ kỹ thuật khi được yêu cầu, và giúp giảm các tác động tới sức khỏe, cũng như hạn chế các trở ngại tới du lịch và giao thương quốc tế.

8. Việc đi lại trong thời gian xảy ra dịch bệnh do vi rút Ebola có an toàn không?

Trong thời gian xảy ra dịch bệnh, Tổ chức Y tế thế giới thường xuyên theo dõi và đánh giá tình hình sức khỏe cộng đồng. Đến nay (1/8/2014) chưa đưa ra các khuyến cáo về hạn chế đi lại và giao thương quốc tế.

Nguy cơ lây nhiễm cho người đi du lịch rất thấp, do bệnh lây truyền từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết cơ thể hay các chất bài tiết của người nhiễm bệnh.

 

Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế